• osiągane wynagrodzenia,
• staż pracy,
• obowiązująca w dniu przyznania świadczenia kwota bazowa (od 1 marca 2015r. to 3 308,33 zł). 

Każdy emeryt, jeśli spełnia określone przepisami warunki, ma prawo starać się  o przeliczenie swojego świadczenia. Ustawa emerytalna przewiduje wiele możliwości ponownego ustalenia emerytury w nowej, korzystniejszej wysokości. ZUS ma obowiązek przeliczyć emeryturę za każdym razem, gdy emeryt o to zawnioskuje i spełni warunki do przeliczenia. Jeśli nowe wyliczenie okaże się mniej korzystne od dotychczasowego, emeryt nic nie traci. ZUS z urzędu kontynuować będzie wypłatę emerytury w dotychczasowej, wyższej wysokości.

Poniżej jedenaście sposobów na podwyższenie świadczenia wyliczonego według „starych” zasad.

Warto sprawdzić, czy w wykazie zarobków, który przedłożyliśmy do wniosku, wskazaliśmy rzeczywiście te najlepsze, jakie otrzymywaliśmy. Sprawdźmy, czy mamy zarobki, których nie dołączyliśmy starając się o emeryturę. Dostarczyliśmy np. tylko te dokumenty, które były łatwe do zdobycia. Tymczasem każdy nowo dostarczony dokument, potwierdzający wysokość osiąganego wynagrodzenia i spełniający wymogi formalne – to szansa na wyższe świadczenie. Informacje na temat archiwów przechowujących dokumentację zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy można znaleźć m. in. na stronach internetowych: www.zus.pl; www.archiwa.gov.pl; ewidencja.archiwa.gov.pl/miejsca.php.

Warto więc sprawdzić, czy nie ma gdzieś dokumentacji, która podniesie wysokość naszego świadczenia.

Po pierwsze dokumentacji potwierdzającej staż. To np. świadectwa pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenie z uczelni o ukończeniu studiów i programowym czasie ich trwania. Kolejne przydatne dokumenty to dokumenty płacowe (np.: druk Rp-7 wystawiony przez pracodawcę lub jego następcę prawnego, kopie list płac, zaświadczenia wydane przez archiwa lub inne placówki przechowujące dokumentację płacową). 

 

Do emerytury można dorobić. Ci emeryci, którzy ukończyli już powszechny wiek emerytalny, ustalany indywidualnie w zależności od daty urodzenia, mogą zarabiać bez ograniczeń, nie obawiając się, że ZUS zmniejszy im wysokość świadczenia lub zawiesi jego wypłatę (chyba że przechodząc na emeryturę jako pracownicy nie rozwiązali stosunku pracy).

Jeśli natomiast jest się tzw. wcześniejszym emerytem, obowiązują ograniczenia. Jakie, zależy od tego, ile się dorabia. W zależności od tego, jak wysoka jest to kwota, emerytura będzie wypłacana w całości, zmniejszona lub zawieszona. Przy czym nie ma znaczenia wysokość pobieranej emerytury. Aktualnie (od 1 grudnia 2015 r. do 29 lutego 2016 r.) bez żadnych konsekwencji można dorobić miesięcznie do 2726,80 zł brutto (70 proc. przeciętnego wynagrodzenia). ZUS zawiesi wypłatę świadczenia, jeśli zarobki przekroczą 5064 zł brutto (130 proc. przeciętnego wynagrodzenia). Emerytura będzie zmniejszona, jeśli dodatkowe przychody znajdą się w przedziale od 2726,80 zł do 5064 zł miesięcznie (od 70 do 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia). Kwoty graniczne zmieniają się co 3 miesiące (od 1 marca będzie nowa), trzeba zatem na bieżąco sprawdzać (np. na stronie internetowej www.zus.pl), ile można dorobić.

 

Warto pracować po przyznaniu emerytury, bowiem liczy się to podwójnie. Po pierwsze, zarabia się pieniądze, po drugie dodatkowo przepracowany okres oraz ewentualnie osiągnięte zarobki podwyższą wysokość naszego świadczenia. Liczy się każdy przepracowany miesiąc po przyznaniu emerytury, czyli staż pracy - pod warunkiem, że odprowadzane były składki na ubezpieczenia społeczne. Natomiast uzyskane za ten czas zarobki podniosą emeryturę wtedy, gdy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru będzie wyższy od poprzednio obliczonego. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru to – najogólniej mówiąc – stosunek naszego wynagrodzenia do średnich krajowych zarobków.

 

Jeśli dotarłeś do zarobków, których nie przedłożyłeś ubiegając się o emeryturę, przynieś je do ZUS. Pracownicy sprawdzą, czy przyjęcie ich do podstawy wymiaru emerytury będzie dla ciebie korzystne.

Jeśli przechodziłeś na świadczenie dawno, jeszcze przed 1999 rokiem, może korzystniejsze będą zarobki z innych 3, 4 czy 8 lat niż te, od których obliczono ci emeryturę. A może korzystniejsze będzie wynagrodzenie z 10 kolejnych lat, czy nawet z 20 lat wybranych ze wszystkich lat pracy? Warto sprawdzić. Pamiętaj jednak, ze warunkiem takiego przeliczenia emerytury jest wyższy wskaźnik.

A może pracodawca wypłacił Ci jakieś zaległe wynagrodzenie, za które opłacono składki na ubezpieczenia społeczne, a które pochodzi z okresu, z którego obliczono podstawę wymiaru emerytury? Nie zapomnij dostarczyć zaświadczenia – ZUS obliczy ponownie wysokość emerytury od wyższej podstawy wymiaru.

Jeżeli w chwili ubiegania się o emeryturę, byłeś uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do świadczenia przedemerytalnego, ale tego przyznanego jeszcze przez urząd pracy – do obliczenia podstawy wymiaru emerytury, mogłeś wskazać zarobki uzyskane w 10 kolejnych latach wybranych z 20 lat sprzed roku, zgłoszenia wniosku o emeryturę albo z dowolnych 20 lat, w których byłeś ubezpieczony, lub podstawę wymiaru renty albo świadczenia.

Sprawdź, czy masz tę podstawę ustaloną w najkorzystniejszy sposób. Warto to zrobić szczególnie wówczas, gdy mamy zaświadczenia o zarobkach, a do emerytury przyjęto podstawę wymiaru wcześniejszego świadczenia.

Zamiana emerytury wcześniejszej na emeryturę przyznaną po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego też może przynieść korzyści. Kto może zamienić emeryturę? Każdy, kto jest na wcześniejszej emeryturze i osiągnął wiek emerytalny, a urodził się przed 1949 rokiem. Ale najważniejszy warunek to podleganie ubezpieczeniom społecznym przez co najmniej 30 miesięcy po przejściu na wcześniejszą emeryturę (liczy się każde zajęcie, z tytułu którego odprowadzane były składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe).

Zysk z obliczenia nowej emerytury wynika z ustalenia części socjalnej emerytury wynoszącej 24 proc. od kwoty bazowej obowiązującej w dacie przyznania nowej emerytury. Pozostałą część emerytury uzależnioną od podstawy wymiaru i przebytych okresów ustala się od dotychczasowej kwoty bazowej, a następnie waloryzuje.

Ile można zyskać na zamianie emerytury? Każdy przypadek jest inny, wyliczany indywidualnie.

Co to znaczy? Są osoby, które mają ustalone prawo do dwóch świadczeń. Osoby mające przyznaną rentę z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej bądź rentę inwalidy wojennego czy wojskowego, albo rentę dla kombatantów lub osób represjonowanych gdy nabędą prawo do emerytury, oprócz renty mają prawo pobierać emeryturę.

Ale uwaga! Nie mogą brać pełnych świadczeń, lecz tylko:

• emeryturę powiększoną o połowę renty lub
• rentę powiększoną o połowę emerytury

Gdy emeryt ukończy 75 lat ma prawo do dodatku pielęgnacyjnego w miesięcznej wysokości wynoszącej od 1 marca 2015 r. 208,17 zł. Wypłacany jest bez potrzeby składania wniosku. Można też starać się o dodatek pielęgnacyjny przed ukończeniem tego wieku i złożyć specjalny wniosek. Wtedy będzie potrzebne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS uznające emeryta za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.

Od 1 stycznia 2009 r. weszła w życie ustawa pozwalająca na zastąpienie zarobków zerowych – zarobkami w kwocie minimalnego wynagrodzenia. Zasada ta dotyczy osób, które były zatrudnione na podstawie umowy o pracę.

Jeśli więc w chwili wyliczania emerytury przyznanej przed 2009 rokiem nie udało ci się udowodnić wysokości uzyskiwanych zarobków i dotąd nie złożyłeś wniosku
o zastąpienie ich wynagrodzeniem minimalnym – zrób to jak najszybciej.

Od 1 maja 2015 roku weszły w życie zmiany nowelizujące ustawę emerytalną. Nowe przepisy dotyczą osób, które urodziły się przed 1 stycznia 1949 r., mają uprawnienia do wcześniejszej emerytury i nadal pracują. Jeżeli mają okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, wysokość ich emerytury może być obliczona według nowych zasad (czyli według kapitału emerytalnego) również wtedy, gdy przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie miały ustalone prawo do emerytury wcześniejszej. Kto może skorzystać z tego przepisu? 

 

Osoba, która: 

• po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego nadal podlegała ubezpieczeniom (czyli np. pracowała czy wykonywała umowę zlecenie), 
• z wnioskiem o emeryturę wystąpiła po dniu 31 grudnia 2008 r., a obliczenie emerytury według nowych, zreformowanych zasad jest dla niej korzystne.

WAŻNE! Trzeba wiedzieć, że tak obliczona emerytura będzie obniżona o sumę kwot emerytur wcześniejszych już pobranych przez emeryta. Z chwilą przyznania emerytury obliczonej „po nowemu” ustanie prawo do emerytury wcześniejszej.

Ten sposób dotyczy osób, które osiągały wysokie wynagrodzenia. Wspomniana już przy sposobie dziesiątym zmiana ustawy, która weszła w życie 1maja 2015 r., umożliwia ponowne obliczenie emerytury na wniosek emeryta, który spełnił łącznie następujące warunki: 

• do przeliczenia podstawy wymiaru emerytury wskazał wynagrodzenia przypadające w całości lub w części po przyznaniu emerytury,
• na podstawie wskazanych wynagrodzeń udowodnił, że nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy niż 250%.

Uwaga: Przeliczyć w ten sposób emeryturę można tylko raz.

 

Na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych http://www.zus.pl/default.asp?p=4&id=2810 każdy może sprawdzić, jaki jest jego wiek emerytalny. Prawo do „nowej” emerytury uzależnione jest tylko od osiągnięcia tego wieku. Nie ma już znaczenia, jak długo pracowaliśmy i odprowadzaliśmy składki.

Emeryturę według nowych zasad wylicza się zupełnie inaczej, niż emeryturę przyznawaną na starych zasadach. Na wysokość tej emerytury ma wpływ kwota składek emerytalnych odprowadzonych po 1.01.1999 r., kwota kapitału początkowego (czyli odtworzenie składek sprzed 1999 r.) oraz wiek, w którym przechodzimy na emeryturę. Świadczenie emerytalne wyliczane jest w ten sposób, że sumę kwot zwaloryzowanych składek oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego dzieli się przez tzw. średnie dalsze trwanie życia (wyrażone w miesiącach). Innymi słowy: im więcej zgromadzimy kapitału i składek i im później odejdziemy na emeryturę, tym będzie ona wyższa.

Poniżej przedstawiamy siedem sposobów na podwyższenie emerytury wyliczonej według „nowych” zasad.

Zamienić emeryturę może osoba, która urodziła się po 31 grudnia 1948 r., przebywa na emeryturze wcześniejszej, a obecnie osiąga powszechny wiek emerytalny, ustalony dla każdego indywidualnie, w zależności od daty urodzenia. Po ukończeniu tego wieku może złożyć nowy wniosek o emeryturę.

Ale uwaga: trzeba wiedzieć, że podstawa obliczenia emerytury po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego będzie obniżona o kwoty wszystkich pobranych wcześniej emerytur, przyznanych przed osiągnięciem tego wieku. To pomniejszenie dotyczy emerytur, do których prawo zostało ustalone poczynając od 1 stycznia 2013 r.

Warto pracować po przyznaniu emerytury, ponieważ zgromadzone składki na ubezpieczenie emerytalne podwyższą kwotę naszego świadczenia. Wniosek
o przeliczenie emerytury i doliczenie składek można zgłosić dopiero po zakończeniu roku kalendarzowego. Wyjątkiem są sytuacje, gdy ubezpieczenie kończy się w trakcie roku – wtedy możemy zgłosić wniosek po ustaniu tego ubezpieczenia.

Składki odprowadzane na emeryturę począwszy od stycznia 1999 r. są zapisane na naszych indywidualnych kontach, jakie mamy w ZUS. Ale na wysokość emerytury wyliczonej według nowych zasad wpływ ma również kapitał początkowy, czyli składki odtworzone za okres do końca 1998 r. Wtedy było tak, że tylko małe zakłady pracy rozliczały składki za konkretnych pracowników. Pozostali pracodawcy płacili składkę globalną za wszystkich zatrudnionych. Te odtworzone składki opłacone do końca 1998 r. to właśnie kapitał początkowy.

Warto sprawdzić, czy nie mamy w domu dokumentów, których nie dostarczyliśmy razem z wnioskiem o ustalenie kapitału. A może warto poszukać
w archiwach? Informacje na temat archiwów przechowujących dokumentację zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy można znaleźć m. in. na stronach internetowych: www.zus.pl; www.archiwa.gov.pl; ewidencja.archiwa.gov.pl/miejsca.php.

Dokumentacja, która może mieć wpływ na wysokość naszego kapitału, a tym samym wysokość emerytury, to np. świadectwa pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenie z uczelni o ukończeniu studiów, a także dokumentacja płacowa, np. druk Rp-7 wystawiony przez pracodawcę lub jego następcę prawnego, kopie list płac, zaświadczenia wydane przez archiwa lub inne placówki przechowujące dokumentację płacową.

Od 1 maja 2015 r. weszły w życie przepisy nowelizujące ustawę emerytalną. Pozwalają one przy ustalaniu kapitału początkowego okresy opieki nad dzieckiem (czyli urlop wychowawczy oraz bezpłatny na wychowanie dzieci) traktować jak okres składkowy. To oznacza, że okresy opieki nad dzieckiem przy wyliczaniu „nowej” emerytury są uwzględniane korzystniej niż dotychczas - po 1,3% podstawy wymiaru kapitału początkowego za każdy rok tych okresów, a nie jak dotychczas po 0,7% podstawy wymiaru.

Zatem jeśli masz już wyliczoną emeryturę a wychowywałaś dzieci, musisz złożyć wniosek o jej przeliczenie z uwzględnieniem nowych przepisów.

Wspomniana wyżej nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach wprowadziła też możliwość przeliczenia emerytury dla osób, które studiowały przed 1999 rokiem.

Według starych przepisów, gdy obliczano wysokość kapitału początkowego, to osobom po studiach czasem nie zaliczano całego okresu nauki w szkole wyższej,
a jedynie część. Studia są bowiem okresem nieskładkowym. Ten zaś mógł być tylko uwzględniany w wysokości 1/3 stażu pracy, czyli okresów składkowych przypadających przed 1 stycznia 1999 r. A zatem jeżeli ktoś do tej daty pracował tylko 9 lat, to chociaż studia były pięcioletnie, zaliczono mu tylko trzy lata nauki. Wprowadzone od 1 maja 2015 r. zmiany powodują, że kapitał początkowy, a zatem i emeryturę, można na nowo wyliczyć z uwzględnieniem całego okresu studiów. Nowy przepis mówi bowiem, że lata nauki na wyższej uczelni uwzględnia się
w całości w stażu pracy, gdy w chwili składania wniosku o emeryturę nie przekraczają one 1/3 wszystkich okresów składkowych.

Jeśli zatem pobierasz emeryturę wyliczoną „po nowemu” i ten przepis Cię dotyczy - powinieneś jak najszybciej złożyć wniosek.

Jak już wspomnieliśmy na początku, wysokość emerytury wyliczonej według „nowych zasad” zależy od sumy zgromadzonego kapitału początkowego i składek oraz tego, na jaki okres zostanie ona podzielona. To drugie jest związane z tablicami Głównego Urzędu Statystycznego określającymi, ile lat i miesięcy jeszcze statystycznie będziemy żyć. Wprowadzona od 1 maja 2015 r. zmiana dotyczy osób, które dalej pracują mimo osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego. One mają do wyboru dwa warianty. Ich kapitał emerytalny może być podzielony na dalsze trwanie życia z tablicy obowiązującej w dniu, w którym faktycznie przechodzą na emeryturę, lub w dniu, kiedy osiągnęły ustawowy wiek emerytalny. A trzeba wiedzieć, że te tablice co roku się zmieniają (statystycznie powoli wydłuża się średni czas życia).

Osoby, które już pobierają emeryturę, mogą zgłosić wniosek
o przeliczenie świadczenia na podanych zasadach. ZUS sprawdzi, która tablica jest dla wnioskodawcy korzystniejsza (która zawiera krótszą prognozowaną długość życia). Dzięki temu kapitał zostanie podzielony przez mniejszą liczbę miesięcy i w rezultacie emerytura będzie wyższa.

Uwaga! Nowy przepis nie ma zastosowania przy ustalaniu wysokości:

• emerytury mieszanej, 
• emerytury częściowej,
• emerytury pomostowej,
• nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Gdy emeryt ukończy 75 lat ma prawo do dodatku pielęgnacyjnego
w miesięcznej wysokości wynoszącej od 1 marca 2015 r. 208,17 zł (kwota zmieni się od 1 marca 2016 r.). Dodatek pielęgnacyjny po ukończeniu 75 lat wypłacany jest
z urzędu. Jeśli ktoś chciałby starać się o dodatek przed osiągnięciem tego wieku, musi złożyć wniosek o jego przyznanie. Konieczne będzie wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS, uznającego emeryta za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.